Αναγνώστες

Πέμπτη 26 Δεκεμβρίου 2013

Τα ριζοσπαστικά «νηπιαγωγεία για επιστροφή στη φύση»

http://www.agriokyknoi.gr

Νηπιαγωγεία του Δάσους παντού στη Γερμανία
Ζεστά ρούχα για όλους, διδασκαλία, δραστηριότητες και υλικά για χειροτεχνίες (όπως αυτό το «σαλιγκάρι») από το δάσος
Μια ιδέα για να μάθουν τα μικρά παιδιά τι σημαίνει «επιστροφή στη φύση»

Τα ριζοσπαστικά «νηπιαγωγεία για επιστροφή στη φύση», όπου επιτρέπεται στα παιδιά να σκαρφαλώνουν στα δέντρα και να παίζουν με τη φωτιά, εξαπλώνονται σε ολόκληρη τη Γερμανία. «Θα αποδειχθούν τα Waldkindergarten (ή Νηπιαγωγεία του δάσους) η νέα εξαγωγική επιτυχία της Γερμανίας;» αναρωτιέται το «Spiegel».  

Η ιδέα ήδη εξαπλώνεται και σε άλλες χώρες, όπως στις περισσότερες ευρωπαϊκές, ενώ υπάρχει μεγάλη ζήτηση στην Ιαπωνία, στη Νότια Κορέα και στον Καναδά.

Αυτή την εβδομάδα διοργανώνεται το πρώτο Διεθνές Συνέδριο Νηπιαγωγείων του Δάσους στο Βερολίνο. Περισσότεροι από 350 σύνεδροι θα συζητήσουν τρόπους για να εξαπλωθεί η φιλοσοφία σε όλον τον κόσμο, ιδίως στις ΗΠΑ και στη Βρετανία, που είναι μέχρι στιγμής διστακτικές στο να την αγκαλιάσουν.

Το γερμανικό περιοδικό επισκέφθηκε ένα τέτοιο νηπιαγωγείο όπου τα παιδιά κάθονταν σε κύκλο, τραγουδούσαν και έπαιζαν - όπως συμβαίνει σε κάθε νηπιαγωγείο -, μόνο που εκεί κάθονταν σε κορμούς δέντρων γύρω από τη φωτιά. Κάθε πρωί - ό,τι καιρό και αν κάνει - 21 παιδιά καταφθάνουν στο νηπιαγωγείο αυτό βόρεια του Βερολίνου, ένα από τα περισσότερα από 1.500 Νηπιαγωγεία του Δάσους που λειτουργούν στη Γερμανία.

Η θερμοκρασία είναι λίγο κάτω από το μηδέν, αλλά ο υπεύθυνος του συγκεκριμένου νηπιαγωγείου, ο Τόρστεν Ράινεκε, καθησυχάζει τον δημοσιογράφο του «Spiegel»: «Αυτό δεν είναι τίποτα. Οποιος και αν είναι ο καιρός, μένουμε έξω ώσπουι η θερμοκρασία να πέσει στους -28 βαθμούς Κελσίου. Τα παιδιά δεν κρυώνουν ποτέ. Τα ίδια και οι γονείς τους γνωρίζουν πώς να ντυθούν. Είναι σαν κρεμμυδάκια - τυλιγμένα σε στρώσεις και στρώσεις ρούχων»  

Αν κάνει πάρα πολύ κρύο, τα παιδιά και οι δάσκαλοι βρίσκουν καταφύγιο σε μια σκηνή (όπου επίσης ανάβουν φωτιά) ή σε μια μικρή ξύλινη τάξη, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου το περνούν έξω, ακόμη και όταν έχει ένα μέτρο χιόνι. Πέρυσι τον χειμώνα χιόνισε τόσο που τα παιδιά έφτιαξαν ένα ιγκλού.

Την ημέρα της επίσκεψης του δημοσιογράφου του «Spiegel» η φωτιά ήταν το επίκεντρο του ενδιαφέροντος των παιδιών. Ορισμένες στιγμές τα παιδιά αφήνονταν χωρίς επίβλεψη και όταν η φωτιά πήγαινε να σβήσει ο τετράχρονος Φιν πρόσθετε ένα κούτσουρο ενώ άλλα παιδιά τη σκάλιζαν με ξύλα.

«Ισως δεν τα ελέγχουμε τόσο στενά και δεν τα βλέπουμε πάντα, αλλά γνωρίζουμε πού βρίσκονται»
 λέει ο Ράινεκε. «Το ότι όμως δεν είμαστε συνέχεια από επάνω τους τούς επιτρέπει να εκτιμούν καλύτερα τους κινδύνους. Η ιδέα είναι τα παιδιά να μαθαίνουν μόνα τους, να μαθαίνουν το ένα από το άλλο και να μαθαίνουν από τις εμπειρίες και τα λάθη τους».

Στα Νηπιαγωγεία του Δάσους δεν υπάρχουν δομημένες δραστηριότητες πέρα από το κολατσιό στις 11 το πρωί, όταν οι δάσκαλοι έφεραν φρεσκοκομμένα φρούτα και τα παιδιά τα έφαγαν κατευθείαν από το μπολ με τα λασπωμένα τους χέρια ύστερα από ένα πρωινό που έπιαναν σαλιγκάρια και έχτιζαν δενδρόσπιτα.

Στο νηπιαγωγείο αυτό δεν υπάρχουν κάγκελα και φράχτες και «κάθε δέντρο είναι για σκαρφάλωμα» λέει ο Ράινεκε. Στα παιδιά επιτρέπεται να σκαρφαλώνουν όποτε και όσο ψηλά θέλουν. Ο μοναδικός κανόνας είναι ότι οι δάσκαλοι βοηθούν τα παιδιά να κατέβουν, ποτέ να ανέβουν στα δέντρα.  

«Αυτό τα κάνει πιο προσεκτικά γιατί πρέπει να εμπιστευθούν τον εαυτό τους»
 λέει μια παιδαγωγός. «Οι μοναδικές φορές που παιδιά έχουν πέσει από δέντρα είναι όταν βρίσκονται μπροστά οι γονείς τους και σκέφτονται: "Ο μπαμπάς είναι εδώ για να με σώσει"».

Σύμφωνα με την Ούτε Σούλτε-Οστερμαν, πρόεδρο της Γερμανικής Ομοσπονδίας Νηπιαγωγείων της Φύσης και του Δάσους (BVNW), δεν έχουν καταγραφεί σοβαροί τραυματισμοί, πέρα από το περιστασιακό σπασμένο πόδι στα 20 χρόνια λειτουργίας του θεσμού. «Υπάρχουν πολύ λιγότερα ατυχήματα από τα κανονικά νηπιαγωγεία εσωτερικού χώρου διότι έχουμε λιγότερους τοίχους και πιο μαλακά δάπεδα - φύλλα και λάσπη».

Προσθέτει ότι η ζωή στο ύπαιθρο σκληραγωγεί τα παιδιά μειώνοντας τα κρυολογήματα. Επίσης κολλάνε λιγότερο ψείρες διότι δεν βρίσκονται σε περιορισμένους χώρους. Οι μαθητές των Νηπιαγωγείων του Δάσους όμως έχουν 2,8 περισσότερες πιθανότητες να κολλήσουν τσιμπούρια και τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να προσβληθούν από τις ασθένειες που αυτά μεταφέρουν.

Αλλά τα πλεονεκτήματα υπερτερούν. «Τα παιδιά που τελειώνουν τα Νηπιαγωγεία του Δάσους έχουν πολύ καλύτερη κατανόηση του κόσμου γύρω τους και σύμφωνα με μελέτες έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και είναι πιο εξωστρεφή όταν φθάνουν σε ηλικία σχολείου» λέει η Σούλτε-Οστερμαν.  Το κίνημα των Νηπιαγωγείων του Δάσους ξεκίνησε στη Δανία τη δεκαετία του '50, ενώ το πρώτο τέτοιο νηπιαγωγείο άνοιξε στη Γερμανία τη δεκαετία του '60. Σήμερα δέχονται περισσότερες αιτήσεις από όσες θέσεις διαθέτουν.


Read more: http://kykeon.ning.com/forum/topics/2937592:Topic:163148?fb_action_ids=10151894268702917&fb_action_types=og.likes&fb_source=other_multiline&action_object_map=%7B%2210151894268702917%22%3A173492712859125%7D&action_type_map=%7B%2210151894268702917%22%3A%22og.likes%22%7D&action_ref_map=%5B%5D#ixzz2ot1x5IoI

Τετάρτη 9 Οκτωβρίου 2013

Θέμα εργασίας «Ο ΕΑΥΤΟΣ ΜΟΥ» 1ο & 4ο Νηπιαγωγείο Αριδαίας

1ο & 4ο Νηπιαγωγείο Αριδαίας Θέμα εργασίας «Ο ΕΑΥΤΟΣ ΜΟΥ» Νηπιαγωγοί Βρακά Δήμητρα Ζαρζούκη Ματίνα Κολοκοτρώνη Πετρούλα Οικονόμου Ελένη Μπότου Ελένη Σιαμπανοπούλου Αντωνία Τσοκανάκη Αικατερίνη Αριδαία, 2003 Ανθρωπογενές περιβάλλον και αλληλεπίδραση Ικανότητες που επιδιώκεται να αναπτυχθούν: Να συνειδητοποιούν τη μοναδικότητά τους αλλά και να εντοπίζουν ομοιότητες και διαφορές τους με τους άλλους και να τις σέβονται. Καθρέφτης: Κάθε παιδί πηγαίνει μπροστά στον καθρέφτη, παρατηρεί τον εαυτό του και τον περιγράφει στους άλλους (μαλλιά- μάτια -χρώμα - σχήμα …) θέτουμε ερωτήσεις στα νήπια. Πώς είναι το πρόσωπό σου; Πού στηρίζεται το κεφάλι σου; Από πού ξεκινούν τα χέρια; κ.λ.π. Δίνουμε στα παιδιά ένα χρωματιστό χαρτόνι πάνω στο οποίο είναι ζωγραφισμένο ένα οβάλ σχήμα. Ζωγραφίζουν το πρόσωπό τους όπως το παρατήρησαν στον καθρέφτη. Ομοιότητες – διαφορές Παρατηρούμε δύο αγόρια. Συζητούμε για τις διαφορές τους (χρώμα μαλλιών, ύψος, κατασκευή σώματος, χρώμα ματιών, φρυδιών, χρώμα δέρματος, μέγεθος πέλματος). Συζητάμε για τις ομοιότητες. Έχουν ίδιο φύλλο και ίδια χαρακτηριστικά όπως όλοι οι άνθρωποι. Παρατηρούμε δύο κορίτσια. Παρατηρούμε ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Ποίημα «ο μοναδικός» Παρατήρηση διδύμων σε δύο διαφορετικά τμήματα. Μετρήσεις βάρους – ύψους – δημιουργία ταμπλό όπου το κάθε παιδί ζωγραφίζει τον εαυτό του και καταγράφει το ύψος και το βάρος του. Παιδί – Δημιουργία και έκφραση Ικανότητες που επιδιώκεται να αναπτυχθούν: να εκφράζονται με τον αυτοσχεδιασμό και την έκφραση. Από την κασέτα του Ν. Θεοδωρίδη Τα τραγουδοπαιχνίδια χορεύουν το: i.Βόλτα στο σώμα i.Χόκυ – πόκυ (κάνουν τις ανάλογες κινήσεις) Θεατρικό παιχνίδι Γλύπτης και άγαλμα. Ενεργοποίηση: Περπατούν με συνοδεία μουσικής, τρέχουν, περπατούν στις μύτες των ποδιών, στις φτέρνες, με μεγάλα ή μικρά βήματα. Ακινητοποιούνται με το σταμάτημα της μουσικής. Χορεύει μόνο το ένα χέρι, μετά το άλλο και τα δύο μαζί. Μόνο το ένα πόδι, το άλλο, τα μάτια, το κεφάλι, οι ώμοι, η κοιλιά, όλο το σώμα. Εκτέλεση: Ζευγάρια. Το ένα παιδί είναι άγαλμα, το άλλο γλύπτης. Το άγαλμα είναι κουλουριασμένο, μαζεμένο και ο γλύπτης προσπαθεί να δώσει ό,τι μορφή θέλει στην άμορφη μάζα. Χαλάρωση: ξαπλώνουν με την πλάτη στο πάτωμα. Με τα μάτια κλειστά, προσπαθούν με τη φαντασία τους, να χαράξουν στη γη το περίγραμμα του σώματός τους. Έπειτα γυρίζουν με την κοιλιά στο πάτωμα και κάνουν το ίδιο. Το σώμα γίνεται σφουγγάρι που σβήνει το περίγραμμα με όποια κίνηση το ευχαριστεί. Θεατρικό παιχνίδι Το σώμα μας γίνεται: Ποτάμι που κυλάει Ήλιος, μπαστούνι, μαριονέτα Κλαίει, γελάει, παραπονιέται, διαμαρτύρεται Τα χέρια μας γίνονται φλόγες, γράφουν παράξενα πράγματα στο χώρο, ζωγραφίζουν ό,τι θέλουν. Θεατρικό παιχνίδι Τα πόδια μας συζητάνε, τσακώνονται, χάνουν τη δύναμή τους. Γίνονται κουπιά, πινέλα ζωγραφικής, ασήκωτα σακιά. Ασκήσεις συντονισμού και αποσυντονισμού. Κάθε μέρος του σώματός μας κινείται ξεχωριστά: Το κεφάλι είναι χαρούμενο Τα χέρια τρελά Το στομάχι παίζει τύμπανο Τα πόδια τραγουδάνε, κουβεντιάζουν Παιχνίδι: Οδηγός – Τυφλός Περπατήματα από κασέτα του Φιλιππάκη. Ακούνε την εντολή και κινούνται σύμφωνα με τη μουσική. Θεατρικό παιχνίδι Πυρκαγιά στο σπίτι Τα παιδιά γίνονται: ένοικοι πολυκατοικίας, πυροσβέστες, φωτιά. Θεατρικό παιχνίδι Καλημέρα Τα παιδιά λένε την καλημέρα χαρούμενα, λυπημένα, βήχοντας, γελώντας κουτσαίνοντας, κλαίγοντας, σαν να είναι ένα πούπουλο, μια βαριά πέτρα, ένα μπαλόνι που το πήρε ο αέρας. Να αναπτύξουν την ικανότητα και να εξοικειώνονται με τις τεχνικές του κουκλοθέατρου και του θεάτρου. Κουκλοθέατρα: Το μπάνιο της Μυρτώς Η κακιά τερηδόνα και η οδοντόκρεμα Κλο – Κλο Σπιρτοσκανταλιές Ονειροφάνταστος Παιδί και Περιβάλλον Ανθρωπογενές περιβάλλον και αλληλεπίδραση. Ικανότητες που επιδιώκεται να αναπτυχθούν:Να μάθουν βασικούς κανόνες υγιεινής και προστασίας. - Προφύλαξη και ασφάλεια από τη φωτιά. Εποπτικό υλικό πυροσβεστικής. Επίσκεψη πυροσβέστη στο σχολείο - Προφύλαξη και ασφάλεια από εργαλεία – φάρμακα. Δημιουργία βιβλίου σχετικό με το θέμα «Βιβλίο ατυχημάτων». - Μέτρα προφύλαξης σε περίπτωση σεισμού. Άσκηση σεισμού. Δημιουργία βιβλίου σχετικό με το θέμα. Παραμύθι «Το αρκουδάκι που φοβόταν τους σεισμούς». Μιλάμε για τη διατροφική αξία Των γαλακτοκομικών προϊόντων Των προϊόντων ζωικής προέλευσης Των φρούτων και των λαχανικών Των δημητριακών, των οσπρίων, των ξηρών καρπών Των επεξεργασμένων προϊόντων Ομαδικά κολάζ για κάθε κατηγορία τροφίμων, ψηφοφορία για την ανάδειξη του δημοφιλέστερου φρούτου, παρασκευή φρουτοσαλάτας, πρωινού, μεσημεριανού, ψωμιού, κρέμας, κέικ, κουλουράκια. Πίνακες αναφοράς με τα βασικά προϊόντα - Τύπωμα με λαχανικά (πατάτα, καρότο, κουνουπίδι). Δημιουργία βιβλίου από τα παιδιά με τίτλο: Οδηγός σωστού φαγητού. Υπαγορεύει η Νηπιαγωγός και γράφουν τα νήπια. - Επεξεργασία παραμυθιών: Το ταξίδι του Άνκα Συμβουλές του μικρού Λύκου Ο Κρεμμυδάκης και η Ντοματούλα Ο πρίγκιπας Λεμόνης και η όμορφη Κρεμμύδω Τα φρούτα φιλονικούν Ιστορίες του κυρ – Ρόδη Η μικρή Κολοτούμπα Επεξεργασία αινιγμάτων σχετικών με τη διατροφή. Κατασκευή διατροφικής πυραμίδας - Υγιεινή των δοντιών. Με αφορμή το παραμύθι «Ο Σοκολάκης και η Ζαχαρούλα Τρυποδόντη» μιλάμε για την προστασία των δοντιών. Δραματοποίηση του παραμυθιού. Επεξεργασία παραμυθιών: Ο Κρέστος, ο Τέρρης και η Μυστήρια Δε φοβάμαι τον οδοντογιατρό Η Δόνα Τερηδόνα και οι Χαχανούληδες Το ελεφαντάκι που είχε πονόδοντο Επίσκεψη οδοντιάτρου. Καθημερινό πλύσιμο δοντιών. Αυτοσχέδιες διαφημίσεις των παιδιών με προϊόντα που αφορούν την υγιεινή των δοντιών και παρουσίασή τους. Φυσικό Περιβάλλον και Αλληλεπίδραση Ικανότητες που επιδιώκεται να αναπτυχθούν: να διευρύνουν τις γνώσεις τους για τον ανθρώπινο οργανισμό. Τα παιδιά σε ζευγάρια. Δένουμε τα μάτια ενός παιδιού με μαντήλι. Το άλλο κρατώντας ένα ραβδάκι του αγγίζει διάφορα μέρη του σώματός του. Το παιδί με το μαντήλι πρέπει να απαντά, ποιο μέρος του σώματός του αγγίζουν κάθε φορά. Τα παιδιά απέναντι το ένα στο άλλο. Τους ζητάμε να αγγίξουν: το κεφάλι του άλλου, τη μύτη, τα αυτιά, το στόμα, τους ώμους, τα γόνατα, τα χέρια, τα πόδια και τα δάχτυλα. Αποτυπώνουμε σε χαρτί μέτρου το περίγραμμα ενός αγοριού και ενός κοριτσιού και βάζουμε τα εξωτερικά τους χαρακτηριστικά. Μαλλιά, μάτια, φρύδια, μύτη, στόμα, αυτιά. Τις επόμενες μέρες ντύνουμε τα ομοιώματα των παιδιών - Παιχνίδι παρατηρητικότητας. Σε ένα χαρτόνι έχουμε ζωγραφίσει έναν άνθρωπο. Ακολουθεί σειρά χαρτονιών με την ίδια φιγούρα, όμως σε κάθε ένα από αυτά, λείπει κάποιο μέλος – όργανο. Φύλλο εργασίας: Συμπληρώνουν ότι λείπει από μια σειρά προσώπων. Το πρώτο πρόσωπο έχει όλα τα χαρακτηριστικά, από τα υπόλοιπα λείπε κάτι π.χ. μαλλιά, μύτη κ.λπ. Τα παιδιά συμπληρώνουν ότι λείπει. - Τα νήπια γράφουν σε καρτελάκια τις λέξεις κορίτσι – αγόρι που τις εντοπίζουν από το γενεαλογικό δέντρο. Σε καρτελάκια έχουμε γράψει τις λέξεις Μάτι, Αυτί, Μαλλιά, Στόμα, Μύτη. Κάνουν ασκήσεις ταύτισης. Τα παιδιά κινούνται ελεύθερα στο χώρο. Με το σύνθημά μας δείχνουμε μια καρτέλα και αγγίζουν το αντίστοιχο μέλος. Τοποθετούμε ένα στεφάνι στο πάτωμα για πρόσωπο. Μια ομάδα παιδιών κρατά από ένα καρτελάκι και κινείται στο χώρο. Με το σύνθημα βάζουν τα αντίστοιχα καρτελάκια στην αντίστοιχη θέση. - Διαβάζουμε το παραμύθι «Δάχτυλα των χεριών – κακοδάχτυλα» Συζητάμε σε τι μας χρησιμεύουν τα δάχτυλα. Παίζουμε παιχνίδια με τα δάχτυλα π.χ. 1, 2, 3, 4, 5 ο αντίχειρας είναι αυτός. Ελάτε να κάνουμε ένα πλεκτό. 1, 2, 3, 4 να ο δειχτικός δείξτε όλοι το διπλανό 1, 2, 3 ο μεσαίος είναι αυτός πήδησε σαν το καγκουρό 1, 2 να και ο παράμεσος που περπατά σκυφτός 1 ο μικρός σαν τον τρυποκάρυδο ακούγεται αυτός. Τα χέρια εργαλείο επικοινωνίας. Κάνε ησυχία  δείκτης στο κλειστό στόμα. Βγες έξω  ο δείκτης δείχνει την πόρτα. Στάσου μακριά μου  δείκτης που απειλεί. Σήκω! Κάτσε!  σήκωμα και κατέβασμα των χεριών. Οι κωφάλαλοι μιλούν με τα χέρια (Νοηματική). - Τυπώνουν τα χέρια τους σε χαρτόνι Α4 με δακτυλομπογιές. Στη συνέχεια αφήνουν το τύπωμά τους γύρω από ένα κύκλο. Ένας ήλιος με χεράκια ανατέλλει. Σχεδιάζουν την παλάμη τους σε ένα χαρτόνι και την κόβουν. Σε κάθε δάχτυλο σχεδιάζουν φατσούλες. Παίζουν με τις παλάμες και τις δίνουν ονόματα (λουλουδένια, τριανταφυλλένια, χοντρούλης, θυμωμένος, λαδένιος). Σε χάρτινο πιάτο κολλούν μαλλί, κουμπιά και άλλα υλικά και φτιάχνουν το δικό τους πρόσωπο. Λαιμός – ασκήσεις φωνητικής (ομιλία, τραγούδι, γέλιο, κλάμα, βογκητό, ψίθυρος, χασμουρητό, τσιρίδα). Δίνουμε στα παιδιά το περίγραμμα ενός ανθρώπου και τους ζητάμε να σχεδιάσουν ό,τι φαντάζονται πως υπάρχει μέσα σ΄αυτό. Παρακολουθούν εκπαιδευτικές κασέτες με θέμα «το σώμα μας» από τη σειρά: Μεγάλος κόσμος για μικρούς ανθρώπους. Επαναλαμβάνεται η 1η δραστηριότητα για να δούμε τι έχουν μάθει τα παιδιά. Κατασκευή ομοιώματος. Τα παιδιά σχεδιάζουν και κόβουν τα εσωτερικά όργανα και τα τοποθετούν στο ομοίωμα. Σχεδιάζουν πάνω σ΄αυτό την κυκλοφορία του αίματος (κόκκινο χρώμα – καθαρό αίμα, μπλε – ακάθαρτο). Αυτοσχέδια ιστορία με τις λέξεις κεφάλι – λαιμός – χέρια – πόδια. Επεξεργασία αινιγμάτων σχετικών με μέλη του σώματος και δημιουργία δικών τους. Παιδί, δημιουργία και έκφραση Ικανότητες που επιδιώκεται να αναπτυχθούν: να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται την έννοια της Ολυμπιακής Ιδέας και τη σπουδαιότητα των μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων. - Αναφορά στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες. Μύθος (Πέλοπας και αρματοδρομίες). Προβολή εικόνων και αφισών σχετικών με το θέμα. Κατασκευή του σήματος των Ολυμπιακών Αγώνων. Κατασκευή κότινου με κλαδιά ελιάς. Κατασκευή κολάζ με αθλήματα. Πίνακες αναφοράς με αθλήματα. Επίσκεψη γυμνάστριας στο σχολείο και συζήτηση για την Ολυμπιακή Ιδέα. Επίσκεψη των νηπίων σε γυμναστήριo Το θέμα «Ο Εαυτός μου» ολοκληρώθηκε με τη δημιουργία ταυτότητας των παιδιών. Περιελάμβανε στοιχεία, που τα παιδιά επέλεξαν όπως (όνομα, επώνυμο, μητρώνυμο, πατρώνυμο, αγαπημένος φίλος, φαγητό, ζώο κ.ά.). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Προσχολική αγωγή και παιδεία. Οδηγός νηπιαγωγού 3/6 Α΄ - Β΄ Εκδόσεις Γιάννη Νικολαΐδη. Υγεία και διατροφή στην προσχολική ηλικία – Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας. Μια φορά ήταν… η Κολοτούμπα. Σοφία Μαντούβαλου. Εκδόσεις Καστανιώτη. Το αρκουδάκι που φοβόταν τους σεισμούς Ρένα Ρώσση – Ζαΐρη. Εκδόσεις Μίνωας. Ο πρίγκιπας Λεμόνης και η όμορφη Κρεμμύδω. Γιώργος Σακελλαρίδης. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Δε φοβάμαι τον οδοντογιατρό. Κατερίνα Γιαννίκου. Εκδόσεις Μοντέρνοι καιροί. Γιατί δεν κοιμάσαι αρκουδάκι. Σύγχρονο Νηπιαγωγείο. Τεύχος 31. Ιανουάριος – Φεβρουάριος 2003. Το ελεφαντάκι που είχε πονόδοντο. Αγγελική Βαρελά. Οι συμβουλές του Μικρού Λύκου. Mario Compoli. Εκδόσεις Φλούδας. ΠΗΓΗ/ http://www.eduportal.gr/index.php/home